Overzicht van zoetstoffen en suikervervangers
De suikervervanger ABC | Feiten over chemische zoetstoffen
Steeds meer mensen leren over de gevaren van overmatige suikerconsumptie en zijn op zoek naar een gezonder alternatief. Deze trend zien we ook terug in de groeiende markt voor suikervervangers.
Er zijn geschikte opties zoals bepaalde suikeralcoholen en speciale suikers, maar ook problematische zoetstoffen uit de groep van kunstmatige zoetstoffen (zoals Sucralose, Aspartaam, Sacharine, Acesulfaam-K en andere). We hebben de bekendste suikeralternatieven voor je onder de loep genomen en presenteren je ons ABC van waar je op moet letten.
Wil je stoppen met suiker of suiker verminderen? Hier vind je alles over suikervervangers, hun zoetkracht en calorieën. Het is niet eenvoudig om alle verschillende namen van zoetstoffen in bewerkte voedingsmiddelen bij te houden. Suikervervangers en zoetstoffen: fitnessgoeroes en voedingsdeskundigen verschillen van mening over de gezondheidseffecten. In ons suikervervanger ABC introduceren we suikeralternatieven en waar je op moet letten bij zoetstoffen en suikervervangers.
Suikervervangers kunnen op veel manieren worden gebruikt om suiker te vervangen. Ze worden zonder insuline gemetaboliseerd, helpen calorieën te besparen en zijn tandvriendelijk. De zoet smakende bestanddelen van suikervervangers behoren tot de groep levensmiddelenadditieven. Suikervervangers worden onderverdeeld in 2 groepen: Zoetstoffen en suikervervangers.
Wat kunnen zoetstoffen doen? Feiten over chemische zoetstoffen
Synthetische zoetstoffen worden ook wel chemische zoetstoffen genoemd. Deze synthetische zoetstoffen zijn toegestaan in Europa: Acesulfaam kalium, Advantaam, Aspartaam, Acesulfaam Aspartaam zout, Cyclamaat, Neohesperidine DC, Neotaam, Sacharine, Sucralose en Thaumatine vallen onder kunstmatige zoetstoffen en zijn anders dan natuurlijke zoetstoffen. Synthetisch geproduceerde zoetstoffen hebben een zoetkracht die 35 tot 37.000 keer sterker is dan suiker. Afhankelijk van het type zoetstof bevatten ze geen calorieën of net zoveel calorieën als suiker. Qua hoeveelheid hoeven zoetstoffen veel minder te worden gebruikt vanwege hun hoge zoetkracht. Producten gezoet met zoetstoffen bevatten daarom veel minder calorieën dan producten gezoet met suiker.
Synthetische zoetstoffen: Aspartaam, Cyclamaat, Sacharine, Sucralose...
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft echter dagelijkse limieten vastgesteld om mogelijke gezondheidsrisico's te minimaliseren. Kunstmatige zoetstoffen zijn tot 37.000 keer zoeter dan suiker en worden voornamelijk gebruikt in industrieel vervaardigde producten omdat ze moeilijk te doseren zijn. De laatste jaren is er veel discussie over mogelijke bijwerkingen. Het is bekend dat kunstmatige zoetstoffen een ongunstig effect kunnen hebben op de stofwisseling, vergelijkbaar met suiker, vooral Sucralose. Dit komt waarschijnlijk door afbraakproducten die het darmmicrobioom negatief kunnen beïnvloeden en de darmwand meer doorlaatbaar maken voor bacteriën. Er zijn ook studies uitgevoerd naar DNA-schade veroorzaakt door Sucralose. Het Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR) waarschuwt dat "verhitting van Sucralose verbindingen kan produceren die schadelijk zijn voor de gezondheid en kankerverwekkend". Verder onderzoek is dringend nodig.
Sucralose en Sacharine in afvalwater
Sucralose is een zoetstof die ongeveer 600 keer zoveel zoetkracht heeft als suiker. Sacharine daarentegen is de oudst bekende chemische zoetstof. Beide zoetstoffen worden vaak gebruikt in fitnessproducten of diëten. Noch in het lichaam, noch in rioolwaterzuiveringsinstallaties worden deze zoetstoffen in significante hoeveelheden afgebroken, waardoor ze zich ophopen in het milieu. Ondertussen kunnen kunstmatige zoetstoffen wereldwijd in alle oppervlaktewateren worden gedetecteerd en hun concentraties nemen voortdurend toe. Naar onze mening zouden alleen biologisch afbreekbare zoetstoffen moeten worden gebruikt.
Niet per se beter: Fructose, honing, agavesiroop en suikerbietensiroop
Fructose komt in kleine hoeveelheden (<10%) voor in alle vruchten. Wanneer gedroogd fruit of vruchtensap wordt geconsumeerd, kan echter snel een grotere hoeveelheid worden ingenomen. In de voedingsindustrie wordt Fructose, dat is afgeleid van maïszetmeel, vaak gebruikt als goedkope grondstof.
Fructose is een natuurlijke suiker die ook in veel fruit voorkomt. Het heeft een hogere zoetkracht dan huishoudsuiker (sucrose), daarom is er een kleinere hoeveelheid nodig om dezelfde zoetheid te bereiken. Vergeleken met sucrose is Fructose ongeveer 1,4 keer zo zoet. Door Fructose in plaats van sucrose te gebruiken, kan de voedingsindustrie het suikergehalte in producten verlagen met behoud van de gewenste zoetheid.
Het is echter belangrijk op te merken dat overmatige consumptie van Fructose ook negatieve gevolgen kan hebben voor de gezondheid, vooral wanneer het in grote hoeveelheden wordt geconsumeerd uit bewerkte voedingsmiddelen en dranken. Hoge consumptie van Fructose is in verband gebracht met problemen zoals gewichtstoename, insulineresistentie, leververvetting en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Daarom is het belangrijk om de totale consumptie van suikerhoudende producten te verminderen, of ze nu sucrose of Fructose bevatten.
In de lezing "Suiker: de bittere waarheid" legt de Amerikaanse kinderarts en endocrinoloog Robert Lustig drie belangrijke nadelen uit van voedingsmiddelen die Fructose bevatten. Ten eerste onderdrukt Fructose het verzadigingshormoon leptine, wat kan leiden tot een aanhoudend verlangen naar voedsel ondanks voldoende calorie-inname. Ten tweede wordt Fructose opgeslagen als vet in de lever en in de weefsels. Veel mensen hebben moeite met het verteren van grote hoeveelheden Fructose en dit kan leiden tot onaangename symptomen zoals winderigheid en diarree.
Appelstroop, agavesiroop, suikerbietenstroop en andere zoete stropen hebben een hoog suikergehalte. Ze hebben dezelfde nadelen als conventionele suiker. Vooral agavesiroop is erg zoet door het hoge Fructosegehalte. Hoewel suikerbietenstroop een hoger mineraalgehalte heeft, is het nauwelijks beter dan witte suiker en heeft het een kenmerkende eigen smaak. Tip: Als je suikerhoudende zoetstoffen gebruikt, is het aan te raden om daarna lichamelijk actief te zijn. Met mate zijn ze aanvaardbaar voor het sporten, maar minder gunstig erna.
Een overzicht van suikerhoudende alternatieven:
De meest interessante suikeralcoholen zijn Erythritol en Xylitol
Er zijn verschillende soorten suikeralcoholen zoals maltitol, mannitol en sorbitol, die allemaal minder calorieën bevatten dan suiker. In tegenstelling tot suiker hebben suikeralcoholen zoals sorbitol, Xylitol en erytritol het voordeel dat ze niet door cariësbacteriën (Streptococcus mutans) kunnen worden omgezet in zuur dat de tanden aantast. Daarom worden ze vaak gebruikt in tandverzorgingsproducten zoals kauwgom of snoepjes. Daarnaast hebben Xylitol en Erythritol ook het voordeel dat ze geen onaangename nasmaak hebben. Ze worden gemaakt van hernieuwbare grondstoffen zoals hout, vezels van maïsplanten, Xylitol of Erythritol wordt gemaakt van maïszetmeel zonder gebruik te maken van genetische manipulatie.
Hoe zit het met calorieën? Xylitol bevat 40 procent minder calorieën dan suiker, terwijl Erythritol zelfs calorievrij is. Producten met erytritol en Xylitol veroorzaken een lagere stijging van de bloedsuikerspiegel in vergelijking met suikerhoudende voedingsmiddelen. Dit biedt met name voordelen voor koolhydraatarme volgers en mensen met diabetes, omdat er minder insuline nodig is.
Suikervervangers: Allulose, Isomaltulose en Trehalose
Naast sacharose (huishoudsuiker), dat veel gebruikt wordt, zijn er verschillende andere soorten suiker die grotendeels niet de nadelen van suiker hebben. Deze omvatten: Allulose, Isomaltulose en Trehalose.
Allulose heeft net als erytrit geen calorieën en wordt gemaakt van gewone suiker. Het heeft een zoetkracht van ongeveer 60% van suiker. Het kan op grote schaal worden gebruikt als suikervervanger, hoewel het helaas nog niet is goedgekeurd in de EU. Het goedkeuringsproces Het goedkeuringsproces voor Allulose is momenteel gaande. Allulose wordt in de VS al enkele jaren als veilig beschouwd en wint aan populariteit. In feite zijn Trehalose en Allulose twee verschillende suikers met verschillende eigenschappen en toepassingen.
Wat is Trehalose?
Trehalose is een natuurlijk voorkomende suiker die in veel organismen voorkomt, waaronder planten, dieren en micro-organismen. Chemisch gezien is het een disacharide die bestaat uit twee glucosemoleculen die met elkaar verbonden zijn door een speciale glycosidebinding.
Trehalose staat bekend om zijn vermogen om cellen en biomoleculen te beschermen. Het is een stabiele suiker die helpt de structuur en functie van eiwitten, lipiden en andere biologische moleculen te behouden tijdens uitdroging of in extreme omgevingen. Deze eigenschappen maken Trehalose een interessante stof in verschillende gebieden zoals de voedingsindustrie, farmaceutica, biotechnologie en cosmetica.
In de voedingsindustrie wordt Trehalose vaak gebruikt als suikervervanger en stabilisator. Het kan worden gebruikt om de textuur van voedsel te verbeteren, vocht vast te houden en de houdbaarheid te verlengen. Trehalose wordt ook gebruikt in sommige gezondheidsproducten en supplementen, hoewel de voordelen voor de gezondheid verder onderzocht moeten worden.
Het is belangrijk op te merken dat Trehalose, ondanks de vele potentiële voordelen, niet door alle organismen kan worden afgebroken. Mensen missen bijvoorbeeld een enzym dat Trehalose kan afbreken in zijn individuele glucosemoleculen. Daarom wordt Trehalose niet gemetaboliseerd in het lichaam en veroorzaakt het geen stijging van de bloedsuikerspiegel zoals andere suikers.
Wat is Isomaltulose?
Isomaltulose is een koolhydraat dat bestaat uit glucose en Fructose. Chemisch gezien is het een disacharide die verbonden is door een glycosidebinding tussen glucose en Fructose. Isomaltulose wordt ook wel Palatinose genoemd omdat het voor het eerst werd geïsoleerd uit sucrose (tafelsuiker).
Het bijzondere voordeel van Isomaltulose ligt in de speciale vertering en stofwisseling in het lichaam. In tegenstelling tot andere soorten suiker wordt Isomaltulose langzamer afgebroken en langzamer opgenomen in de darm. Als gevolg daarvan stijgt de bloedsuikerspiegel langzamer en draagt het bij aan een stabielere energiestroom. Deze langzame en constante energiestroom kan helpen om de bloedsuikerspiegel stabieler te houden en gedurende langere tijd energie te leveren.
Isomaltulose heeft een vergelijkbare zoete smaak als sucrose, maar een lagere glykemische index. Dit betekent dat het de bloedsuikerspiegel minder doet stijgen dan gewone suiker. Het wordt daarom vaak gebruikt als ingrediënt in voedingsmiddelen met een lage glycemische index, zoals sportdranken, energierepen en producten voor diabetici.
Het is belangrijk op te merken dat Isomaltulose nog steeds koolhydraten bevat en daarom in gematigde hoeveelheden moet worden geconsumeerd, vooral voor mensen met diabetes of andere stofwisselingsstoornissen. Zoals met alle levensmiddelenadditieven is het aan te raden om de aanbevelingen voor consumptie en de informatie op productetiketten te volgen.
Meer informatie over de afzonderlijke zoetstoffen
Acesulfaam K is een synthetische zoetstof die wordt gebruikt als additief in voedingsmiddelen. Het heeft een hoge zoetkracht en wordt vaak gecombineerd met andere zoetstoffen om de smaak te verbeteren. Acesulfaam K bevat geen calorieën en wordt niet door het lichaam gemetaboliseerd, waardoor het aantrekkelijk is voor dieet- en suikervrije producten. Het heeft een goede stabiliteit bij hoge temperaturen en kan daarom worden gebruikt voor bakken en koken. Hoewel het veilig wordt geacht voor consumptie, is er enige controverse en bezorgdheid over mogelijke effecten op de gezondheid.
Aspartaam is een kunstmatige zoetstof die in veel voedingsmiddelen en dranken wordt gebruikt ter vervanging van suiker. Het is ongeveer 200 keer zo zoet als suiker. Aspartaam bestaat uit de aminozuren asparaginezuur en fenylalanine. Het bevat weinig calorieën en heeft geen effect op de bloedsuikerspiegel. Aspartaam kan echter schadelijk zijn voor mensen met de zeldzame stofwisselingsziekte fenylketonurie (PKU).
Cyclamaat is een kunstmatige zoetstof die wordt gebruikt als smaakversterker. Het is ongeveer 30 tot 50 keer zoeter dan suiker. Het werd voor het eerst ontdekt in de jaren 1930 en is sindsdien in veel landen goedgekeurd als voedseladditief. Cyclamaat heeft een licht bittere nasmaak, daarom wordt het vaak gecombineerd met andere zoetstoffen. Het is controversieel of cyclamaat gezondheidseffecten heeft, en in sommige landen is het beperkt of verboden vanwege mogelijke gezondheidsrisico's.
Sacharine is een kunstmatige zoetstof die wordt gebruikt als alternatief voor suiker. Het is ongeveer 200 tot 700 keer zoeter dan suiker. Sacharine bevat geen noemenswaardige calorieën en wordt vaak gebruikt in caloriearme of suikervrije producten zoals dranken, desserts, snoep en kauwgom. Het werd voor het eerst ontdekt aan het eind van de 19e eeuw en is sindsdien goedgekeurd als voedseladditief. Hoewel sacharine veilig wordt geacht voor consumptie, kan het bij sommige mensen een metaalachtige nasmaak hebben.
Sucralose is een kunstmatige zoetstof die ongeveer 600 keer zo zoet is als suiker. Het wordt gemaakt van sucrose (suiker) door drie hydroxylgroepen te vervangen door chlooratomen. Sucralose bevat geen noemenswaardige calorieën en wordt vaak gebruikt in caloriearme of suikervrije voedingsmiddelen en dranken. Het heeft een vergelijkbare smaak als suiker zonder de bittere nasmaak van sommige andere zoetstoffen. Sucralose wordt vaak gebruikt in dieetcola's, energiedrankjes, sappen, alcoholische dranken, thee, yoghurt, pudding, gebak, bevroren desserts, ingeblikt fruit, kauwgom, eiwitpoeders, snoep en ontbijtgranen.
Effecten op de darmen: Het gebruik van sucralose kan leiden tot een vermindering van de diversiteit aan darmbacteriën en schade toebrengen aan gunstige darmbacteriën. Deze beschadigde bacteriën kunnen zelfs in de bloedbaan terechtkomen via het aangetaste darmslijmvlies, wat niet ideaal is. Invloed op de bloedsuikerspiegel: Zelfs in veilig geachte hoeveelheden kan sucralose de bloedsuikerspiegel beïnvloeden. Al na twee weken bleek dat deelnemers suiker slecht gebruikten, wat leidde tot een enorm verhoogde bloedsuikerspiegel.
Thaumatine is een natuurlijk voorkomend eiwit dat wordt gebruikt als zoetstof. Het wordt gewonnen uit de vrucht van de West-Afrikaanse katemfe-plant. Thaumatine heeft een zeer hoge zoetkracht, ongeveer 2000 tot 3000 keer sterker dan suiker. Het wordt vaak gebruikt in voedingsmiddelen en dranken om de smaak te verbeteren en de behoefte aan suiker te verminderen. Thaumatine heeft een langdurige, milde zoete smaak en wordt vaak gecombineerd met andere zoetstoffen om de gewenste smaak te bereiken. Het is geclassificeerd als veilig voor consumptie en veel landen hebben thaumatine goedgekeurd als voedseladditief.
Stevia, of beter gezegd steviolglycosiden, is een natuurlijke zoetstof die wordt gewonnen uit de bladeren van de steviaplant. Het is aanzienlijk zoeter dan suiker en bevat geen noemenswaardige calorieën, waardoor het een populair alternatief is voor mensen die hun suikerinname willen verminderen. Steviolglycosiden hebben geen invloed op de bloedsuikerspiegel, waardoor ze geschikt kunnen zijn voor diabetici. Ze zijn ook tandvriendelijk omdat ze niet worden afgebroken door bacteriën in de mond. Stevia wordt als veilig beschouwd voor consumptie en veel landen hebben het goedgekeurd als voedseladditief.
Neotaam is een zeer intensieve kunstmatige zoetstof die chemisch verwant is aan aspartaam. Het is ongeveer 8.000 tot 13.000 keer zoeter dan suiker. Neotaam is ontwikkeld om een intense zoete smaak te geven zonder bittere nasmaak. Het heeft een hoge stabiliteit bij hoge temperaturen en een breed pH-bereik, waardoor het geschikt is voor verschillende voedsel- en dranktoepassingen. Neotaam heeft geen significante voedingswaarde en heeft geen invloed op de bloedsuikerspiegel. Het is veilig bevonden voor consumptie door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA).
Neohesperidin DC is een natuurlijke plantverbinding die afkomstig is van de citrusvrucht bittere sinaasappel (Citrus aurantium). Het behoort tot de groep van flavonoïde glycosiden. Neohesperidine DC wordt vaak gebruikt als smaakversterker en bitterstof om de smaak van voedingsmiddelen en dranken te verbeteren. Het heeft een uitgesproken bitterheid, daarom wordt het vaak gebruikt in combinatie met andere zoetstoffen om een gebalanceerde smaak te krijgen. Neohesperidin DC bevat weinig calorieën en heeft geen invloed op de bloedsuikerspiegel. Het is goedgekeurd als voedseladditief en wordt veilig geacht voor consumptie.
Aspartaamacesulfaamzout is een mengsel van de kunstmatige zoetstoffen aspartaam en acesulfaam-K. Deze combinatie wordt vaak gebruikt om een zoete smaak te geven. Deze combinatie wordt vaak gebruikt om een betere zoetheid en een meer gebalanceerde smaak te geven. Het is ongeveer 200 tot 300 keer zoeter dan suiker. Aspartaam-acesulfaamzout wordt vaak gebruikt in caloriearme of suikervrije voedingsmiddelen en dranken om het suikergehalte te verlagen zonder de zoete smaak op te offeren. Het heeft een hoge hittestabiliteit en is daarom geschikt voor een groot aantal toepassingen. Het is goedgekeurd als levensmiddelenadditief en wordt veilig geacht voor consumptie.
Advantam is een kunstmatige zoetstof met een hoge intensiteit die ongeveer 20.000 keer zoeter is dan suiker. Het werd ontwikkeld om een zeer hoge zoetheid te bieden terwijl het een aangename smaak heeft zonder bittere nasmaak. Advantam is in veel landen goedgekeurd als voedseladditief voor gebruik in voedingsmiddelen en dranken. Het heeft geen effect op de bloedsuikerspiegel en bevat geen calorieën. Advantam heeft een hoge stabiliteit onder hitte en een breed bereik van pH-waarden, waardoor het geschikt is voor verschillende voedsel- en dranktoepassingen. Het wordt als veilig beschouwd voor consumptie.